Współpraca się opłaca!

To myśl przewodnia konferencji online „Współpraca – grupy operacyjne na rzecz innowacji”, która odbyła się 30 października br.

Dr hab. Sylwia Żakowska-Biemans, prof. SGGW z Katedry Badań Rynku Żywności i Konsumpcji Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego omówiła oczekiwania konsumentów w stosunku do żywności pochodzącej z Krótkich Łańcuchów Dostaw Żywności. Wykładowczyni przekonywała, że w opinii konsumentów żywność ma nie tylko sycić, dostarczać doznań sensorycznych, mieć atrakcyjny wygląd, pożądany smak, zapach i teksturę, ale również korzystnie wpływać na zdrowie.

Coraz częściej wybory związane z żywnością determinowane są troską o środowisko – co oznacza rosnący popyt na żywność ekologiczną. Kolejnym ważnym aspektem jest zachowanie kulturowej odrębności i tożsamości, co wzmacnia znaczenie żywności rodzimej, tradycyjnej i regionalnej.

Z badań prowadzonych przez Katedrę Badań Rynku i Konsumpcji wynika, że najważniejszymi atrybutami żywności „wysokiej jakości” w opinii konsumentów są naturalność, świeżość, brak zanieczyszczeń i dodatkowych składników.

Jako najważniejsze dla konsumentów jest spożywanie sezonowych owoców i warzyw, nie wyrzucanie żywności, działkowy wybór owoców i warzyw czy jaj od kur z wolnego wybiegu.

Na pytanie z czym kojarzy się konsumentom żywność z KŁŻ wskazywano wsparcie lokalnej gospodarki, korzystny wpływ na zdrowie, a także, że żywność ta wyróżnia się smakiem, jest naturalna i wysokiej jakości.

41% ankietowanych przynajmniej raz w tygodniu zaopatruje się w żywność z KŁŻ, a jako miejsce zakupów wskazują targowiska (75%) i bezpośredni zakup w gospodarstwie (57%). Z przeprowadzonych badań wynika, że głównymi barierami w zakupach żywności z KŁŻ, jest brak wiedzy, o tym, gdzie kupić taką żywność, jej utrudniona dostępność i zbyt wysoka cena.

Możliwe rozwiązania organizacji form działalności produkcji żywności dla rolników działających w ramach Krótkich Łańcuchów Dostaw Żywności przedstawiła Barbara Sałata z Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Radomiu. Wykładowczyni wskazała, że prawidłowość  jaką jest pogłębianie się dysproporcji pomiędzy cenami uzyskiwanymi przez rolników, a cenami płaconymi przez konsumentów. Wynika to z silniejszej pozycji rynkowej zakładów przetwórczych oraz handlu detalicznego, a także wzrostu poziomu uszlachetniania produktów, wzrostu kosztów przerobu i handlu.

Wskazano także, że rynek żywności się zmienia bardzo szybko, a dla rozwoju Krótkich łańcuchów Dostaw Żywności w Polsce znaczenie ma sprzedaż rynkowa bezpośrednio do konsumenta. Problematyka KŁŻ znalazła się w centrum uwagi i jest dziś elementem Krajowego Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 oraz Krajowego Planu Odbudowy. Krótkie Łańcuchy Dostaw Żywności zyskują coraz większą popularność z uwagi na kryzys zaufania do produkcji konwencjonalnej (w tym skandale żywnościowe, GMO czy krytyka nowoczesnych praktyk produkcyjnych), wzrost znaczenia kwestii środowiskowych, a także COVID-19, który spowodował zerwanie globalnych łańcuchów dostaw.

Formy działalności w ramach Krótkich Łańcuchów Dostaw Żywności:

- dostawy bezpośrednie – sprzedaż małych ilości nieprzetworzonych produktów pochodzenia roślinnego z własnego gospodarstwa do konsumenta końcowego lub do zakładu detalicznego zaopatrującego konsumenta końcowego;

- sprzedaż bezpośrednia produktów pochodzenia zwierzęcego: wyłącznie produktów wyprodukowanych z własnych surowców (wyjątek: targi)

- rolniczy handel detaliczny (RHD)

- działalność marginalna, ograniczona i lokalna (MOL) – produkcja artykułów takich jak: produkty mleczne, produkty rybołówstwa, surowe wyroby mięsne, mięso mielone, produkty mięsne, produkty jajeczne z ugotowanych jaj oraz gotowe posiłki (potrawy).

- ubój w rzeźniach rolniczych.

Barbara Sałata wskazała także rolnikom sposoby na przetwarzanie i bezpośrednią sprzedaż produktów rolnych konsumentom w ramach działalności rolniczej:

• Działając w pojedynkę – rolnik musi zadbać o pozyskania kupującego i spełnienie wszystkich obowiązujących przepisów podatkowych i sanitarnych w zakresie produkcji, transportu  i sprzedaży. Sam pełni rolę pośrednika. Np. sprzedaż w gospodarstwie, agroturystyka, sprzedaż przydrożna, w tym automaty vendingowe, system „zbieraj sam”, własny sklep, targi farmerskie.
• Rolnik działając z innymi producentami i rolnikami współtworzy grupę producencką, spółdzielnię czy inną formę zbiorową lokalnego systemu żywnościowego w celu ułatwienia dostępu do kupującego i otrzymania wsparcia w zakresie przestrzegania przepisów podatkowych i sanitarnych, produkcji, logistyki, marketingu i sprzedaży. systemy koszykowe, produkcja na zamówienie, zbiorowe punkty sprzedaży, kooperatywy spożywcze, rolnictwie wspierane przez społeczność, platformy sprzedażowe.

W obu przypadkach rolnik jako producent jest odpowiedzialny osobiście za prowadzenie działalności zgodnie z przepisami, w szczególności w zakresie bezpieczeństwa żywności. Zdaniem Barbary Sałaty przyszłość KŁŻ w Polsce jest związana z nowymi możliwościami cyfryzacji ponieważ konsumenci chcą kupować żywność za pośrednictwem internetu. Podczas wykładu prowadząca wskazała, że jedynie 1/5 producentów rolnych jest zaangażowanych w KŁŻ, a udział KŁŻ w obrotach żywnością wynosi ok 7-10%. KŁŻ stanowią odpowiedź na potrzeby konsumentów – bezpieczna żywność, wyprodukowana z poszanowaniem środowiska i dobrostanu zwierząt. KŁŻ przyczyniają się do rozwoju regionalnego, budowy kapitału społecznego, zmian nawyków konsumentów, wzrostu poziomu wiedzy. Zmieniający się rynek żywności wymaga wypracowania, przetestowania i wdrożenia nowatorskich rozwiązań organizacyjnych, których celem będzie konsolidacja rolników w zakresie możliwości wspólnej sprzedaży, logistyki, rozwiązania formalne i prawne.

W dalszej części konferencji Jan Seweryniak – broker Mazowieckiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego przedstawił dobre praktyki, czyli prezentacja działalności Grup Operacyjnych EPI w ramach Krótkich Łańcuchów Dostaw Żywności. Zachęcamy do obejrzenia materiałów filmowych na temat grup operacyjnych działających w ramach Krótkich Łańcuchów Dostaw Żywności:

Nasz owoc: https://youtu.be/rww5mb7nuSA

Owocowa Pasja: https://youtu.be/hfdVs18HNPg

Owocowa Współpraca: https://youtu.be/IZtGNNZgLWs

Pazikoland: https://youtu.be/TtzzRWxXcrc

Pola Smaku: https://youtu.be/2OLwsavCo8Y

Konferencja oraz filmy powstały w ramach operacji "Współpraca - grupy operacyjne na rzecz innowacji". Celem operacji jest promocja grup operacyjnych EPI, dobrych praktyk realizowanych przez te grupy oraz upowszechnianie informacji o projektach realizowanych przez te grupy, a także efektach tych projektów. Operacja zakłada nawiązywanie kontaktów pomiędzy grupami operacyjnymi EPI, a także pomiędzy grupami oraz osobami i instytucjami zaangażowanymi w rozwój innowacyjności sektora rolno-spożywczego, leśnictwa oraz obszarów wiejskich.

Magdalena Kowalewska